Blog: In 7 stappen van afvalbeheer naar grondstoffenmanagement
Bijna ieder bedrijf of organisatie doet wel iets aan afvalbeheer; het organiseren van voorzieningen om een aantal stromen netjes te scheiden, het stimuleren dat er niet te veel geprint wordt door de printer maar op enkele afdelingen te plaatsen en het hebben van een degelijk contract met een verwerker zodat er geen afvalbergen op de werkvloer ontstaan. Uiteraard niets mis mee. Maar als we met een bredere en integrale blik kijken naar al onze materiaalstromen, dan is er veel meer uit te halen. Een lesje grondstoffenmanagement!
Afvalbeheer is dikwijls gedreven vanuit kostenbesparing. Hoe minder afval je hoeft laten te verwerken (waar nog een te groot deel gaat naar de afvalverbrandingsinstallatie ofwel het grondstoffencrematorium zoals Thomas Rau het noemt), hoe minder het kost. Maar wat als we toegaan naar waardecreatie en vanuit onze materiaalstromen toewerken naar nieuwe verdienmodellen? Vanuit die optiek wordt afval – en breder materialen – onderdeel van de core business van het bedrijf en dus ook waardevol in plaats van waardeloos. Waardevol doordat je bijvoorbeeld van een afval- of reststroom een product maakt die je kunt gebruiken in de eigen bedrijfsvoering of kunt afzetten bij je klanten en daardoor minder hoeft in te kopen aan de voorkant en er mogelijk ook nog iets aan verdient, stromen uitwisselt met je buren op hetzelfde bedrijventerrein met bijkomend economisch en ecologisch voordeel, je eigendom behoudt over je producten, materialen en grondstoffen zodat je verzekerd bent van je benodigde materialen en ze ook in de toekomst je als bedrijf nog iets opleveren, je aanzienlijk bespaart op grondstoffen door je product circulair te ontwerpen en je verpakkingen of snijafval in het productieproces zoveel mogelijk weet te voorkomen. En allen ook nog eens uitstekend te koppelen aan een inspirerend marketingverhaal! Met afvalscheiding alleen onderscheidt je je als bedrijf gewoonweg niet meer, hoe leuk en praktisch je prullenbakken ook zijn….
Maar hoe kom je als bedrijf of organisatie van afvalbeheer naar grondstoffenmanagement? Een zevental stappen toegelicht:
- Breng je materiaalstromen (ludiek) in kaart
Kijk in elk stukje van de keten (inkoop, productie, verkoop, gebruik, end-of-life) wat er qua stromen in- en uitgaat. Wat zijn de volumes, samenstelling van materialen, kosten en opbrengsten van de materiaalstromen, continuïteit van de stromen, etc. Wanneer je materiaalstromen goed in kaart gebracht hebt, kun je gaan kijken waar er businesskansen liggen. Waar zit ‘t waardeverlies? Daar liggen namelijk juist de kansen voor waardecreatie! Een toegankelijke exercitie om mee te starten is tastbaar in de ruimte te laten zien wat de materiaalstromen van je bedrijf zijn om vervolgens met een diverse groep medewerkers deze nader te analyseren en concrete businesscases te bedenken. Bekijk bijvoorbeeld eens een volle afvalcontainer, prullenbak of afvalzak nader en zie wat er allemaal in zit, drop een week lang het snijafval in de kantine of hang een grote, prikkelende infographic op in de vergaderzaal wat er zoal allemaal wordt ingekocht op jaarbasis…. - Creëer waardecreatie +++
Kern van een circulaire economie is dat er meer dan alleen financiële waarde wordt gecreëerd in de core business, dus zowel economisch, ecologisch als sociaal. Dit is dikwijls een dilemma, omdat een positieve impact op de een, een negatieve impact kan betekenen op de ander. Kortom, leren balanceren! Een voorbeeldbedrijf is dakbedrijf Roof2Roof, vermeld in het onderzoek van Jan Jonker naar circulaire businessmodellen: “Dit bedrijf heeft methodes ontwikkeld om bitumen dakbedekking opnieuw te gebruiken. Mits op de goede manier aangebracht en weer verwijderd, kan het opnieuw een dak op of dienen als asfaltverbeteraar. Het materiaal hoeft zo niet langer in de afvaloven te eindigen. Het businessmodel lukte, toen de prijzen van nieuw bitumen omhoog gingen. Nu van een proefproject in drie jaar uitgegroeid tot een onderneming met twee vestigingen.” - Sluit kringlopen
Welke kringlopen met positieve businesscase kun je als bedrijf sluiten en zorgen voor een ‘hoogwaardigere’ oplossing in circulaire economie (in vergelijking met de huidige situatie)? Kan dat intern in de eigen organisatie, op het bedrijventerrein waar je je bevindt, in de regio, keten of branche waar je je in bevindt? Uiteraard is het dikwijls makkelijker te beginnen met een kringloop in je eigen organisatie of de nabije omgeving, dan een ingewikkelde, grootschalige ketensamenwerking aan te gaan en waardecycli te realiseren met verschillende materiaalstromen. Maar zoals altijd: begin ergens! Zo is er een machine op de markt die papier omzet in wc-papier. “Gooi een stuk of veertig velletjes in het apparaat en wacht zo’n dertig minuten. In die tijd wordt het papier gesneden, opgelost in water, gedroogd en opgerold tot een perfecte wc-rol.” Helaas is de benodigde machine hiervoor nu nog iets te prijzig, maar gelukkig gaan ontwikkelingen snel! - Inkopen: Is het überhaupt nodig?
Vanzelfsprekend gaat grondstoffenmanagement niet alleen over de achterkant van je bedrijf, maar juist over de voorkant, over de inkoop. Met name als je je product vanuit circulaire ontwerpstrategieën gaat ontwikkelen en je bedrijfsvoering circulair gaat inrichten, zul je je (virgin) grondstoffengebruik aanzienlijk gaan verminderen. Er zijn bijvoorbeeld steeds meer ontwikkelingen op het vlak van verpakkingsvrije producten, zoals onlangs de NOS vermeldde: “‘Brandmerk’ op groenten en fruit scheelt bergen plastic”. Daarbij kun je leren van eerdere (pilot)projecten rondom circulair inkopen. En wees ambitieus. Het Nationaal Grondstoffenakkoord gaat uit van 50% minder gebruik van virgin grondstoffen in 2030. Welk percentage durf jij te koppelen aan de vermindering van virgin grondstoffen binnen welke termijn? - Wat is jouw mijnenveld? Werk samen!
We kunnen het niet genoeg benadrukken. Een circulaire bedrijfsvoering kun je als organisatie niet alleen realiseren. Daar heb je andere partijen voor nodig. Iedere partij is in potentie een afzetmarkt van jouw materiaalstromen of hebben nu juist de materiaalstromen in huis die jij nodig hebt. In de toekomst mijnen we dan ook niet meer in de reguliere mijnen, maar bijvoorbeeld bij je klanten, bij bedrijven in je eigen of andere branche, bij partners in jouw keten, bij bedrijven in de buurt, enzovoorts. Als je materiaalstromen in kaart hebt gebracht en ook gekeken hebt waar er businesscases te realiseren zijn, schets dan het landschap van relevante stakeholders. Zo heeft waterbedrijf Vitens een cirkel tot stand gebracht met de agrarische sector: “Reststromen uit het water, zoals kalk en humuszuur, gaan naar de boer als bodemverbeteraars en dragen zo bij aan hogere opbrengsten. Tegelijk zijn minder bestrijdingsmiddelen en kunstmest nodig waardoor het grondwater minder vervuild raakt en Vitens het makkelijker kan zuiveren.” - Behoud (de waarde van) je materialen
We realiseren ons te weinig welke risico’s er gemoeid zijn met onze grondstoffen. Zijn we wellicht afhankelijk van grondstoffen die over niet al te lange tijd opraken, of die afkomstig zijn uit onstabiele landen, of die hun kwaliteit verliezen? Een manier om hier meer grip op te krijgen, is blijvend het eigendom behouden over je grondstoffen. Thomas Rau is voorloper van dit principe en zal binnenkort een platform lanceren genaamd Madaster; via materialenpaspoorten wordt er een identiteit gekoppeld aan grondstoffen waardoor zij hun waarde alsmaar behouden. - The right (wo)man for the job
Als we het hebben over grondstoffenmanagement in plaats van afvalbeheer, is het logisch dat dit een andere benadering vereist. Het hoort niet thuis onder het vakje ‘facility management’, maar gaat over het creëren van nieuwe businessproposities. Vacature ‘innovatiemanager’ opstellen?
We wensen je veel succes met het in praktijk brengen van deze stap(pen)! Mocht je ergens een zetje bij kunnen gebruiken, vrees niet om contact met ons op te nemen via info@cirkellab.nl!
Klik hier voor alle blogs van Cirkellab. Zelf circulaire suggesties, vraagstukken of innovaties die als ‘voedingsbodem’ kunnen dienen voor een toekomstige blog, neem dan contact op via info@cirkellab.nl voor de mogelijkheden. Wil je onze blogs en nieuwsbrieven voortaan via de mail ontvangen, schrijf je dan hiervoor in via www.cirkellab.nl.