(Gast)blog: Kansen circulaire economie en bedrijventerreinen

Over de hele wereld zijn voorbeelden te vinden van bedrijventerreinen die met succes de slag naar een circulair(der) model hebben gemaakt. Voor mijn afstudeeropdracht voor Cirkellab deed ik, Simon Schotel, onderzoek naar drie van deze parken, allemaal zeer verschillend van aard en industrie, en beschreef hun successen, en de barrières waar zij tegenop liepen.

Kalundborg, Denemarken
Dit bedrijvenpark bestaat sinds de jaren 60 en is ontstaan door een toevallige ontmoeting tussen een aantal managers. Terwijl ze over hun industrieën aan het praten waren, kwamen mensen van Statoil, een olie- en gasbedrijf, en mensen van Gyproc, een gipsproductiebedrijf, erachter dat het overtollige gas van Statoil gebruikt kon worden om de gipsplaten van Gyproc te drogen. Hierdoor kreeg een reststroom van Statoil opeens een meetbare waarde, en kon Gyproc hun productieproces goedkoper maken. Een duidelijke win-win situatie voor de bedrijven! Een jaar later sloot ook een nabijgelegen energiecentrale zich aan bij de samenwerking, door gebruik te maken van de leidingen die tussen Statoil en Gyproc waren aangelegd. Vanaf dat punt zijn er meerdere bedrijven naar het park gekomen die allemaal hun eigen toevoeging doen aan de symbiose. Meer dan 30 stromen van water, energie en andere bijproducten vinden hun weg tussen Kalundborg en acht andere bedrijven. De volgende diagram laat de connecties tussen alle bedrijven zien:

Rantasalmi, Finland
Rantasalmi was het eerste geplande circulaire park in Finland. Het is gebaseerd rond de bosbouw in de Noordse landen en is sinds 2005 operationeel. De regionale raad van het plaatsje Rantasalmi nam het voortouw en besteedde de opdracht uit aan een engineeringbedrijf om het terrein te ontwikkelen. De belangrijkste aspecten van een circulair park waren al aanwezig: een grote houtafvalverbrander fungeert als anchor tenant (een groot en/of bekend bedrijf dat een bepaalde aantrekkingskracht heeft voor het bedrijventerrein) en veel kleine bedrijven als houtverwerkers, timmermannen en logistieke bedrijven werken hand in hand om afvalhout dat niet meer kan worden hergebruikt en zaagsel naar de verbrander te brengen. Die verbrander wekt vervolgens weer de energie op voor de omliggende bedrijven.

Devens, Verenigde Staten
Tot de jaren 90 was Devens een militaire basis. De Devens Enterprise Commission besloot van duurzaamheid een prioriteit te maken wat inhield dat er een balans moest komen tussen economische, sociale en ecologische behoeften, terwijl de natuurlijke hulpbronnen gehandhaafd en verbeterd moesten worden. De manier waarop ze de bestaande faciliteiten hebben weten te hergebruiken en hun focus op duurzaamheid en op de coöperatie maakt Devens een goed voorbeeld voor nieuwe parken.

Barrières & successen
Een vitaal onderdeel van de circulaire economie is coöperatie. Symbiotische relaties tussen bedrijven zijn erg belangrijk voor elke samenwerking, of dat nou gaat om gedeelde informatie, (rest-)stromen, of infrastructuur. Het succes van een circulair park is vaak gekoppeld aan hun vermogen om vijf specifieke barrières gekoppeld aan dit onderwerp te overwinnen. Deze barrières zijn als volgt:

1. Technische barrières ontstaan wanneer uitwisselingen niet rendabel zijn.
2. Economische barrières, bijvoorbeeld economisch ondeugdelijke of risicovolle uitwisselingen.
3. Informatieve barrières ontstaan wanneer de juiste mensen en de juiste informatie elkaar niet vinden.
4. Organisatorische barrières ontstaan wanneer de uitwisselingen niet binnen de huidige zakelijke organisatiestructuur passen.
5. Regelgevende of juridische barrières kunnen voorkomen wanneer de bestaande regelgeving niet past bij nieuwe situaties.

Door deze barrières te overwinnen konden de drie genoemde parken grote successen op hun naam schrijven. Zo heeft Kalundborg hun jaarlijkse CO₂ uitstoot met 275.000 ton weten te verminderen, en recyclen ze 150.000 ton aan gips door de ontzwaveling van rookgas (SO₂), wat de natuurlijke import van gips vervangt. Het park Devens in de Verenigde Staten heeft met hun “Great Exchange” een plek waar bedrijven hun ongewenste of “onbruikbare” reststromen naartoe kunnen sturen. Tot 2012 heeft dat een geschatte 400 ton aan materialen een nieuwe bestemming gegeven, wat leidde tot een geschatte besparing van $25,000-35,000 in vermeden aankopen en verwijderingskosten. Rantasalmi heeft nog een andere manier om hun succes te beschrijven. Zij vinden vooral de milieuvoordelen belangrijk om te benoemen. Deze ontstaan door zaken als uitwisselingen van (rest-)stromen, materialen, goederen, uitrusting en diensten. Ook de financiële voordelen die voortkomen uit de toegenomen efficiëntie, lagere transportkosten, en lagere kosten voor verwarming en elektriciteit vinden zij belangrijk. Zo is te zien dat de drie parken allemaal een verschillend beeld van “succes” hebben.

Conclusie
Het circulaire bedrijventerrein waarin alles voor de volle honderd procent circulair is, bestaat nog niet. Er is nog geen terrein dat circulaire gebouwen, circulaire productieprocessen en circulaire energie-uitwisseling combineert. De voorbeelden over de wereld tonen aan dat je als terrein niet direct voor de volle 100% circulair hoeft te worden. Je kunt ook geleidelijk toewerken naar een circulair bedrijventerrein. Als startend bedrijventerrein heb je wel een voorsprong op bestaande terreinen, omdat je dan al heel gericht bedrijven kunt ‘zoeken’ die passen binnen het ecosysteem, maar zelfs als je al een bestaand terrein hebt, zijn er verschillende stappen die je kunt zetten. Begin bijvoorbeeld eens met het in kaart brengen van de verschillende reststromen van de bedrijven, en bedenk wat voor waarde deze nog kunnen hebben voor andere bedrijven in het park!

Geïnteresseerd in dit onderwerp? Vrijdag 28 oktober van 15.30 uur tot 17.00 uur houdt Cirkellab weer een Open Lab, deze keer met het thema circulaire bedrijventerreinen waar Simon Schotel zijn onderzoek zal presenteren en ook andere inspirerende pitches gehouden worden. Zet ‘m alvast in de agenda! Meer informatie over dit onderzoek? Klik hier voor het volledige rapport. Ook kunt u contact opnemen met info@cirkellab.nl als u vragen heeft over dit onderwerp.

Auteur: Simon Schotel, afstudeerder Hogeschool Rotterdam

Klik hier voor alle blogs van Cirkellab. Zelf circulaire suggesties, vraagstukken of innovaties die als ‘voedingsbodem’ kunnen dienen voor een toekomstige blog, neem dan contact op via info@cirkellab.nl voor de mogelijkheden. Wil je onze blogs en nieuwsbrieven voortaan via de mail ontvangen, schrijf je dan hiervoor in via www.cirkellab.nl.