Blog: Circulariteit, vergeet de tijd niet!
De transitie naar een circulaire economie kent vele dimensies: recycling, hergebruik, remanufacturing, redesign, nieuwe businessmodellen, sociale en biobased oplossingen wisselen elkaar af en versterken elkaar. Vaak vergeten we daarbij echter – in enthousiasme en gevoel voor urgentie – de tijd: een transitie kost nu eenmaal tijd en niet alles kan vandaag of morgen al gerealiseerd worden. Niet omdat de urgentie er niet is, maar vooral omdat vele processen invloed hebben op elkáár. In deze blog daarom een korte beschouwing op de tijdsdimensie in de transitie.
Het meest in het oog springen discussies over de economische haalbaarheid van recycling, de noodzaak tot nieuw design (for disassembly) en de keuze voor zuivere danwel biobased materialen, die bij recycling hun weg terugvinden naar optimaal hergebruik of schone biologische verwerking. Al snel vergeten we daarbij dat we vandaag de producten van ‘gisteren’ recyclen en ‘morgen’ de producten ontwerpen die later moeten kunnen worden gerecycled (of hergebruikt of gerepareerd of …). De recycling-uitdaging van vandaag is om het afval van de producten van gisteren optimaal her te gebruiken, tegelijkertijd vóóruitkijkend naar de mogelijkheden met producten die vanaf mórgen worden aangeboden. Maar ook in materiaalgebruik zullen we moeten differentiëren: wetgeving om alleen nog optimaal schone materialen te gebruiken, zou een enorme stimulans zijn voor het (her)gebruik van de producten van morgen – maar wat betekent dat voor het hergebruik van de materialen van gisteren in die producten van morgen? Verstandige keuzes in de regelgeving, in samenspraak met materiaal-, milieu- en gezondheidsdeskundigen zijn hier essentieel. Anders keert de wal het schip en zitten we met een enorme berg afval van materialen die eigenlijk nog heel veilig een tweede leven hadden kunnen krijgen!
Hierbij valt te denken aan regelgeving die – buiten gezondheid en toxiciteit – de vermenging van zuivere grondstoffen tegengaat, wanneer deze niet meer ongedaan gemaakt kan worden voor hergebruik. Dat zien we natuurlijk graag voor toekomstige materialen, maar we willen nog wel een tweede leven mogelijk kunnen maken voor de materialen waarbij dit in het verleden wél was toegestaan. Een vergelijkbaar voorbeeld zien we in het gebruik van biologische restmaterialen als bodemverbeteraar, die nu vanwege de ‘afval’-status per definitie niet is toegestaan. Bijvoorbeeld de casus met koffiedroes als bodemverbeteraar, waar Pelican Rouge en Klompe Grondbeheer graag een pilot starten in de Hoekse Waard.
Wat is in uw branche de ‘window of opportunity’?
Midden in ons onderzoek naar de Circulaire Kansen voor de maritieme topregio Drechtsteden, zien we een ander element waar tijd een belangrijke dimensie is: conjunctuur en momentum in een (sub)sector. De ontwikkeling van een compleet nieuw vissersschip in Urk (80% minder energiegebruik, door compleet nieuw ontwerp, materialen, voortstuwing en vistechniek) kon alleen nú plaatsvinden omdat de complete Urker vloot na 60 jaar aan vervanging toe was: een ‘window of opportunity’ dat dus ééns in de 60 jaar voorbij komt!
De maritieme subsectoren in de Drechtsteden bekijken we met eenzelfde gedachte: wie is wanneer, wáár aan toe? De binnenvaart maakt zeer moeilijke tijden door, met lage prijzen en overcapaciteit nadat de vloot vlak voor de crisis enorm is uitgebreid. Daar is vervanging door nieuw ontworpen schepen voorlopig écht niet aan de orde. Focus op reparatie (langere levensduur) en remanufacturing (van machines en motoren richting schonere en zuiniger) zijn het devies. In de pleziervaart (los van superjachten) zien we juist een groot overschot aan ‘afval’: oude bootjes worden gedumpt vanwege instortende vraag, kosten van afvoer zijn hoog en een inzamelstructuur zoals bij auto’s ontbreekt: hoe maken we recycling van die oude polyesterbootjes financieel aantrekkelijk is dáár het devies! De offshore zoekt herbestemming van een groot aantal afgeschreven of overtollige olieplatforms op de Noordzee, terwijl in de scheeps- en waterbouw goede zaken worden gedaan en juist wordt gekeken naar investering in innovatief en circulair ontwerp waar de concurrentie de komende decennia mee vóór gebleven kan worden. Een unieke kans in de Drechtsteden om circulaire innovatie dáár in te zetten, waar de betreffende deelmarkt er vruchten van kan plukken, vooruitlopend op kruisbestuiving met (sub)sectoren die net even op een ándere conjunctuurgolf zitten. Heel concreet de initiatieven rondom remanufacturing, zoals Bolier de eerste Mak Dual Fuel Retrofit heeft uitgevoerd. Of bijvoorbeeld Fieldlab SMASH, waar o.a. Boskalis en Royal IHC in participeren, dat zich focust op slim onderhoud door inzet van ‘smart industry’. Bij beiden uiteraard ook besparing in waardevolle grondstoffen!
Elke markt en deelsector kent zo zijn eigen conjunctuur en dynamiek: korte of lange levensduur, hoge of lage productprijzen en vooral de economische context en geldende (of verwachte) regelgeving zijn – zeker in Nederland – de belangrijkste elementen die in enthousiasme en urgentie rond circulaire economie snel over het hoofd worden gezien. De transitie naar een circulaire economie kent immers veel méér dimensies dan bijvoorbeeld de energietransitie (die ook al ingewikkeld genoeg is).
Als Cirkellab volgen we deze ontwikkelingen op de voet, met een belangrijke focus op handelingsperspectief en haalbaarheid: steeds meer theorie, techniek, analyses en voorbeelden (in ál die dimensies) zijn al bedacht, ontwikkeld en/of beschikbaar. Laten we ze effectief dáár inzetten waar de tijd er rijp voor is – en slim voorbereiden op de ‘windows of opportunity’ die we ‘morgen’ kunnen voorspellen. De circulaire economie is op alle dimensies in ontwikkeling, met goede timing op de juiste dimensie kunnen we vandaag in elke deelmarkt maximale impact realiseren en economisch, ecologisch en sociaal maximaal rendement halen!
Klik hier voor alle blogs van Cirkellab. Zelf circulaire suggesties, vraagstukken of innovaties die als ‘voedingsbodem’ kunnen dienen voor een toekomstige blog, neem dan contact op via info@cirkellab.nl voor de mogelijkheden. Wil je onze blogs en nieuwsbrieven voortaan via de mail ontvangen, schrijf je dan hiervoor in via www.cirkellab.nl.