Blog: Financiering van de circulaire economie: anders, uitdagender, beter?

Nieuws

Over circulaire economie hebben wij al van alles geschreven, maar een mooi circulair bedrijf kan alleen maar groot worden, als er passende financiering wordt gevonden. En dat is een uitdaging! Daarom in deze blog een kijkje achter de schermen voor wat betreft de financiering van circulaire initiatieven. Ter lering en vermaak én ter inspiratie omdat hoe meer circulaire initiatieven daadwerkelijk doorgaan, hoe meer wij groeien naar een volwaardige circulaire economie, en daar varen wij allen wel bij!

  1. Uitleg van financiering in een circulaire economie (is namelijk anders dan in lineaire economie!)
  2. Financieringsopties
  3. Hoe denken de financiers er zelf over?

Overweeg de consequenties bij het overstappen naar circulair. Het brengt andere accenten en andere risico’s met zich mee. Denk aan effecten op kasstromen (bijvoorbeeld gespreide betalingen) zowel voor leverancier (negatief? sowieso stabieler!) als voor gebruiker (positief? sowieso stabieler!). Ook juridische aspecten zijn van belang (wie is eigenaar?). Belangrijkste besef is dat je anders aankijkt tegen de waarde, op termijn, van een product. Niet (alleen) de nieuwwaarde is van belang, maar de waarde na het 1e, 2e en 3e gebruik. Die waardebepaling is essentieel voor de circulaire economie en dus voor je businesscase!

De uitdaging om financiering te krijgen is niet nieuw, maar door de financiële crisis die losbrak in 2008, werd het nog ingewikkelder. Wat is er nodig om de financiering van jouw (circulaire) onderneming rond te maken? Naast een goed doortimmerd businessplan*, stel je jezelf enkele vragen;

  • waarom heb ik geld nodig?
  • hoeveel heb ik nodig?
  • hoe betaal ik het terug?
  • kan ik zekerheden (comfort) verstrekken?

*Denk hierbij niet per se aan een traditioneel ondernemersplan dat je bijvoorbeeld kan downloaden bij de Kamer van Koophandel; tegenwoordig gaat dit ook op andere manieren, zoals met behulp van businessmodel Canvas.

“Financiering moet je stapelen!”
Een veelgehoorde kreet. Je spreekt dan niet over 1 financier, maar over meer die elk een deel doen. Cofinanciering dus. Smaken voldoende, zoals:

  • Eigen vermogen (zelf, familie, etc.)
  • Private investeerder (‘business angels’)
  • Participatiemaatschappij (groep actieve aandeelhouders die kapitaal/kennis levert)
  • (achtergestelde) lening
  • Crowdfunding
  • Leasing
  • Kredietunie
  • Microfinanciering/Qredits
  • Factoring (debiteurenfinanciering; feitelijk het verkopen van je facturen)
  • Subsidie/financieringsregelingen

De hierna volgende opties kunnen (extra) interessant zijn voor circulaire initiatieven:

Crowdfunding wordt populairder, met meer oog voor duurzaamheid. Zo is er oneplanetcrowd; naar eigen zeggen hét duurzame crowdfunding platform met veel gerealiseerde projecten, waaronder WakaWaka (de hippe zonnelader), een voorbeeld van een geslaagde crowdfunding. Er is ruim €200.000 opgehaald, 850% van de doelstelling.

Bij leasing wordt het eigendom gesplitst. De financier (‘lessor’) blijft juridisch eigenaar, de gebruiker (‘lessee’) wordt economisch eigenaar. Na betaling van de laatste termijn, gaat het object vaak terug naar de financier. Denk aan auto’s, machines, etc. In de circulaire economie wordt dit meer gemeengoed. Hierbij ligt de verantwoordelijkheid voor de kwaliteit/levensduur bij de fabrikant. De gebruiker betaalt voor gebruik (‘pay per use’). Voorbeelden zijn het tapijt (Desso) en het licht (Philips) die te vinden zijn in de Duurzaamheidsfabriek. De fabrikant is degene die het product terugneemt na de gebruiksduur. Om die reden zal zij bij het ontwerp beter nadenken, hoe dat product dan beter hergebruikt kan worden. Bij zo’n constructie is zowel fabrikant, gebruiker als de planeet gebaat!

Allerlei subsidies/financieringsregelingen zijn mogelijk bij innovatieve/circulaire businessmodellen. Bijvoorbeeld het EU innovatieprogramma Horizon 2020 (totaalbudget € 80 miljard!). Fiscale stimuleringsregelingen van de overheid zijn er ook, zoals de MIA/VAMIL, bijvoorbeeld op het vlak van biobased economy of recycling en preventie van grondstoffengebruik.

Kortom financieringsopties voldoende, maar je moet jezelf natuurlijk eerst serieus afvragen of het eigenlijk wel nodig is om iets te kopen (de circulaire gedachte ‘refuse’). Als je minder grondstoffen gebruikt, heb je minder financieringsbehoefte tenslotte. Ook het delen van eigendom is mogelijk.

Hoe denken de banken hier zelf over?
Traditionele bankiers zijn zoekende. Dat blijkt onder andere uit recent onderzoek van ING ‘Rethinking financing in a circular economy’. Hier wordt beschreven dat het principe van ‘pay per use’ grote effecten heeft op de kasstroom (zowel van gebruiker als van leverancier). Daar dient de financiering op aangepast te worden. Splitsing tussen gebruiker en eigenaar zijn, is een issue (let op het woord: eigen’dom’).

Banken onderkennen de voordelen van circulaire businessmodellen en de lagere kredietrisico’s die dit oplevert (zoals lagere kosten, lagere afhankelijkheid van grondstoffen en/of energie, betere positionering) en onderzoeken hoe zij relevant kunnen blijven. Zo heeft De Lage Landen een dienst ‘asset sharing’; een platform waarin bezitters van bedrijfsmiddelen deze in vruchtgebruik uitlenen aan ondernemers die dit middel tijdelijk nodig hebben. Op deze manier profiteert iedereen.

Rabobank heeft een ander mooi initiatief gecreëerd; de CE Challenge. De deelnemende bedrijven krijgen in deze challenge inzicht in de kansen en knelpunten die er liggen in de circulaire economie. Rabobank ziet circulair ondernemen als hét zakelijk concept van de toekomst en geeft hier met dit programma concreet invulling aan.

Ook binnen ING erkent men de transitie naar een meer circulaire economie. Hierbij zit de bank in een overgangsfase van het beoordelen op sociale- en milieurisico’s (‘do no harm policy’) naar actieve ondersteuning van duurzame businessmodellen. Uiteindelijk moet het ook onderdeel uitmaken van de eigen strategie. Zij ziet bewijs dat bedrijven die leidend zijn in duurzaamheid ook innovatiever zijn, een betere financiële performance laten zien met betere creditratings. Duurzaamheid is dus een opportunity geworden voor zowel bedrijven als banken. Zij ziet wel uitdagingen:

  • Cashflow; bij lease komt het geld in termijnen binnen bij de leverancier in plaats van ineens
  • Juridisch; als je least ben je gebruiker, maar geen juridisch eigenaar voor wat betreft onderpand
  • Voor bedrijven die hun product in eigendom willen houden en als dienst aan de klant willen aanbieden, worden ook financieringsmodellen ontwikkeld waarbij gekeken wordt naar de kredietwaardigheid van de gehele keten van toeleveranciers en gebruikers (keten-financiering en supply chain finance).

Risicomodellen zullen hierop aangepast moeten worden. Er zijn ook kansen voor de banken zelf als ‘launching customer’: het zelf actief duurzaam inkopen, duurzaam omgaan met gebouwen, wagenpark, energie, etc. Dit kan onder andere vanwege haar omvang direct vraag en spin off in de markt betekenen.

Al met al niet zomaar een kwestie van het aanpassen van een risicomodel of het optuigen van een duurzaam leasearrangement, het circulair denken moet in het bank-DNA komen. Financieel en duurzaam rendement moeten hand in hand gaan. Alleen dan is een financier een geloofwaardige partner van ondernemers in de circulaire economie.

Richard Kooloos (Director Sustainable Development, ABN AMRO) stelt dat  je een gebouw moet zien als een grondstoffenbank en niet als een stapel stenen. Bouw het bij voorkeur niet voor 1 toepassing, maar voor meerdere. Verder graag modulair en energieneutraal! Het gevolg is een hogere restwaarde aan het einde van zijn (1e) leven. Op deze manier circulair bouwen, leidt tot een andere overweging bij financiering. En die financier moet het ook nog leren, graag samen met de ondernemer en dan ook graag open source; oftewel iedereen moet profiteren van opgedane kennis.  Diezelfde bankier beschreef recent overigens een mythe op verzoek van MVO Nederland ‘Het is onmogelijk om het gefinancierd te krijgen’.

Wij hebben bewust de klassieke grootbanken als ABN AMRO, ING en Rabobank aan het woord gelaten, maar er zijn uiteraard meer banken die circulair actief zijn, zoals ASN en Triodos. Zij hebben, gezien hun ‘groene’ doelstelling, al veel ervaring opgedaan met betrekking tot de financiering van circulaire initiatieven.

Tot slot tactische tips, handig  voor financiers, maar ook voor ondernemers die (voorbereid) met deze financiers in gesprek gaan.

  • Neem de positieve maatschappelijke en milieu impact van een circulaire investering/activiteit mee in je beslissing om iets wel of niet te financieren. Hiermee stimuleer je groei en waardecreatie op lange termijn in plaats van financieel gewin op korte termijn.
  • Bedenk dat de restwaarde van objecten met een circulair karakter vaak hoger is dan producten die lineair ontwikkeld zijn. Onder andere het gevolg van makkelijker hergebruik, lager energieverbruik en langere levensduur.
  • Werk samen voor financiering! Een mooi voorbeeld is Bundles waarbij wasmachines in samenwerking met Miele geleverd worden volgens het ‘pay per use’-principe (betalen per wasbeurt dus). Het gevolg is een lager water-, wasmiddel- en energieverbruik, minder machines op de stortplaats en beter beheersbare kosten voor de gebruiker.
  • Laat het dogma ‘nieuw is beter dan tweedehands’ los! Het gaat om kwaliteit; een 2e (of 3e of 4e) hands product kan veel beter zijn dan een nieuw product. Respecteer de reparatie- en onderhoudsbedrijven! Zij houden producten en materialen langer in de ‘loop’ en dragen daarmee bij aan waardecreatie. Dus stel niet als eerste de vraag; “hoeveel omzet verwacht je?”, maar “hoe zorg je ervoor dat het product waarde behoud na verloop van een bepaalde tijd?” (dus niet ‘einde levensduur’ want dat principe is achterhaald!). Hier speelt design for disassembly ook een rol.

In een volgend blog zullen wij good practices behandelen. Wij roepen bedrijven op (én de banken!), die een (creatieve) manier vonden om de circulaire bedrijfsvoering te financieren, zich te melden bij ons. Die voorbeelden zijn er zeker en kunnen dan inspireren om hier ook mee aan de slag te gaan. Alles bedoeld om de transitie van de circulaire economie in de Drechtsteden vooruit te helpen. En daar maakt Cirkellab zich graag sterk voor!

To be continued…..

Heeft u nog vragen over dit onderwerp of wilt u hier verder over doorpraten? U kunt contact opnemen via info@cirkellab.nl. Wij staan altijd open voor een kennismaking. Ook bent u welkom bij ons maandelijks Open Lab, de eerstvolgende op vrijdagmiddag 30 oktober.

Klik hier voor alle blogs van Cirkellab. Heeft u zelf circulaire suggesties, vraagstukken of innovaties die als ‘voedingsbodem’ kunnen dienen voor een toekomstige blog, neem dan contact op via info@cirkellab.nl  voor de mogelijkheden. Wilt u onze blogs en nieuwsbrieven voortaan in uw mailbox ontvangen, schrijf u dan hiervoor in via www.cirkellab.nl.