Blog: Bouwen aan de circulaire economie
Hoewel de gebruikte materialen in de bouw veelal niet duur of zeldzaam zijn, is de bouw wel verantwoordelijk voor de grootste materiaal- en afvalstromen in Nederland. Ondanks de vele mogelijkheden en initiatieven om de bouw meer circulair te maken lukt dat maar in relatief beperkte mate en gaat het in kleine stapjes. De vraag voor ons is dus wat daar de achtergrond van is en wat we er aan kunnen doen om tot versnelling te komen.
Wat is de huidige stand van zaken?
Op technisch gebied is er veel mogelijk om de bouw circulair te maken. Initiatieven zijn er dan ook volop, maar helaas blijft toepassing van de mogelijkheden beperkt. Zo kan beton hergebruikt worden, maar komt in de praktijk maar 2% van alle beton ook daadwerkelijk in nieuwe constructies terecht. In Rotterdam loopt sinds geruime tijd het initiatief Cirkelstad, gericht op concrete projecten rond het inzetten van sloopmaterialen in nieuwbouw én de inzet van mensen met afstand tot de arbeidsmarkt. Pas recent wordt dit initiatief breder omarmd middels een Green Deal Cirkelstad en wordt het opgestart andere steden. Ook is er een Green Deal Circulaire Gebouwen.
Daarnaast worden diverse “afvalstoffen” opgewerkt tot of verwerkt in bouwmaterialen. Een bekend voorbeeld is het gebruik van hoogovenslakken in cement, beton of asfalt. Minder bekend, maar zeker zo leuk, is het feit dat in het nieuwe energiepositieve en circulaire kantoor van Alliander te Duiven 80% hergebruikte bouwmaterialen is gebruikt zoals oude werkkleding van Alliander-medewerkers als isolatiemateriaal. Een mooi voorbeeld van wat er allemaal kan! Ook vermeldenswaardig zijn de initiatieven van de overheid (VNG) om een handleiding Duurzaam inkopen op te stellen en Wegwijzer Circulair Inkopen (te vinden op de website van MVO NL) die gemeentes in staat moet stellen hier concrete invulling aan te geven.
Tot slot is een belangrijke ontwikkeling ook gelegen in diverse certificeringen. Er is een lijst van materialen en producten die met het DUBOkeur getest zijn op duurzaamheid en impact op het milieu. Deze lijst groeit langzaam maar zeker. Een ander fenomeen dat in toenemende mate wordt toegepast is het ontwikkelen en beoordelen van gebouwen, gebieden en sloopprojecten op basis van BREEAM (Building Research Establishment Environmental Assessment Method). Een laatste initiatief is het onderzoek dat in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Milieu is / wordt uitgevoerd naar invoering van een sector overschrijdend grondstoffenlabel. Hoewel niet specifiek op de bouw gericht, kan het gaan voeren van een eenduidig algemeen geldend grondstoffenlabel in onze ogen een sterke impuls creëren voor circulair bouwen.
Diversiteit in sectoren binnen de bouw
Binnen de bouw valt een verder onderscheid te maken tussen een aantal sectoren. Kijkend naar de stand van zaken, en op basis van onze ervaringen, is het ons opgevallen dat niet elke sector zich op dezelfde wijze ontwikkelt. De woning- en utiliteitsbouw lijkt, mede met behulp van de BREEAM methodiek, voorop te lopen als het gaat om circulair bouwen. Diverse grote, veelal aan de energiesector gerelateerde, bedrijven ontwikkelen circulaire kantoren. Maar kijkend naar de core business van deze bedrijven is er nog veel te halen. Dezelfde ontwikkelingen zien we in sectoren als de infra en industrie veel minder.
Circulaire versnelling
Waarom gaan de ontwikkelingen dan toch zo langzaam? De oorzaak daarvoor lijkt voor de hand liggend. De bouw is een zeer traditionele, maar ook grote sector, met lange waardeketens. Innovatie vindt plaats van onderaf. Als het gaat om circulaire mogelijkheden lopen leveranciers van materialen voorop. Maar deze leveranciers lijken niet gehoord te worden of men wil ze niet horen. Daarom is het nu tijd om het roer faliekant om te gooien! Opdrachtgevers in de bouw moeten hun verantwoordelijkheid nemen en hun beperkingen kennen. Allereerst daarom de oproep aan opdrachtgevers in de bouw om ketensamenwerking echt vorm te geven en samen met ingenieursbureaus, aannemers en leveranciers werk te maken van circulaire oplossingen. En het ontwikkelen hiervan ook daadwerkelijk gezamenlijk te dragen. Wij zijn er van overtuigd dat partijen verbaasd zullen staan van wat er allemaal al is en kan. En deze oproep is uitdrukkelijk niet alleen aan opdrachtgevers in de woning- en utiliteitsmarkt. Daar deze vaak meer lokaal is georganiseerd lopen hier al wat voorzichtige initiatieven, bijvoorbeeld het al eerder genoemde Cirkelstad. Maar de oproep is met name ook bedoeld voor de infrastructurele en industriële bouw. En we willen er met name voor pleiten dat Rijkswaterstaat hierin, nog veel meer dan nu, een voorbeeldfunctie gaat innemen.
Naast het samen optrekken in de keten is het daarnaast ook zaak om zo snel mogelijk concrete resultaten te boeken. Een middel om dat te bewerkstelligen is om in de aanbesteding EMVI (economisch meest voordelige inschrijving) als instrument in te gaan zetten om te komen tot innovatieve circulaire projecten. Dit instrument, dat sinds enkele jaren binnen aanbestedingen vanuit de overheid en nutssectoren een gemeengoed is, wordt nu nog onvoldoende benut voor dit doel. Om dit voldoende effectief te laten zijn is het natuurlijk wel zaak dat de opdrachtnemende partijen voldoende invloed op het ontwerp kunnen uitoefenen om ook daadwerkelijk mooie circulaire oplossingen aan te dragen. De wijze waarop de aanbesteding wordt ingestoken is dus van wezenlijk belang.
In een of meer volgende blog(s) gaan we graag meer specifiek in op mogelijkheden en initiatieven die we zien, nu was de doelstelling een overzicht te schetsen van de stand van zaken en een algemene oproep te doen om samen met elkaar meer concrete stappen te gaan zetten. Cirkellab is daarbij uiteraard graag bereid partijen, die concrete stappen willen zetten om tot circulaire oplossingen te komen, op weg te helpen en partijen bij elkaar te brengen.
Nog vragen over dit onderwerp? Wij staan altijd open voor een kennismaking. Klik hier voor alle blogs van Cirkellab. Zelf circulaire suggesties, vraagstukken of innovaties die als ‘voedingsbodem’ kunnen dienen voor een toekomstige blog, neem dan contact op via info@cirkellab.nl voor de mogelijkheden. Wil je onze blogs en nieuwsbrieven voortaan via de mail ontvangen, schrijf je dan hiervoor in via www.cirkellab.nl.